آسیب شناسی مهدویت
آسیب شناسی از واژۀ ((pothos گرفته شده که به معنای آسیب و رنج است و ریشهای یونانی دارد. آسیب شناسی یعنی شناخت عوامل و نشانه های آسیب پذیری انسان در زندگی اجتماعی که منشأ این آسیب ها ممکن است مادی یا غیر مادی باشد.
دانشمندان علوم اجتماعی آسیب شناسی اجتماعی را با درهم شکستن سازمان اجتماعی مترادف میدانند و بر این باورند که آسیب شناسی اجتماعی هرگونه سستی و از هم گسیختگی الگوهای روابط اجتماعی را در برمی گیرد.
به طور کلی با توجه به مطالب یاد شده، درباره آسیب شناسی مهدویت عبارت است از:
شناخت موارد انحراف و یا سوء استفاده شده از مباحث مهدویت که باعث رکود یا از هم گسیختگی نظام ارزشی مهدویت است، همراه با بررسی علل و راههای درمان و پیش گیری از آن.
در این بخش برآنیم تا از آسیب هائی که در مورد مسئله مهدویت امکان پذیر بوده و در دوران غیبت رخ میدهد سخن برانیم که در این نوشتار به بررسی برخی از آنها میپردازیم.
برداشت نادرست از انتظار
در مورد انتظار دو دیدگاه وجود دارد: یکی انتظار سازنده؛ به این معنی که انتظار به معنای ناخشنودی از وضعیت موجود و تلاش برای رسیدن به وضعیتی مطلوب است. در مقابل این دیدگاه سلیم، یک برداشت انحرافی وجود دارد و آن اینکه انتظار به معنای دست روی دست گذاشتند و قانع بودن به وضع موجود و عدم کوشش برای تحقق وضعی برتر است تا خود حضرت ظهور نموده و کارها را اصلاح نماید.
باید اذعان داشت که حرکت امام زمان(عج) مانند دیگر امور جهان روال طبیعی دارد و بنا نیست همۀ امور به صورت معجزه باشد. بنابراین قیام آن حضرت نیز نیازمند زمینه سازی و آمادگی است. بایستی تلاش کنیم و زمینه را برای ظهور فراهم نمائیم.
همانطور که حکومت حضرت مهدی(عج) ظلم و جور را ریشه کن میکند و عدل را در سراسر گیتی میگستراند؛ مقدمات آن نیز باید این هدف را دنبال کند و برای نزدیکی آن به اصلاح امور بپردازد.
تعجیل
یکی دیگر از آسیب ها، عجله داشتن در تحقق امر ظهور است. شتاب زدگی در این امر، در روایات ما بسیار نکوهش شده است. مرحوم صدوق در کمال الدین نقل کرده که امام جواد(ع) فرمود: یهلک فیها المستعجلون؛ در دوران غیبت، شتاب زدگان در امر ظهور هلاک میشوند.
امام صادق(ع) فرمود:
انما هلک الناس من استعجالهم لهذا الامر. ان الله لا یعجل لتعجله العباد ان لهذا الامر غایه ینتهی الیها فلو قدبلغوها لم یستقدموا ساعه و لم یستأخروا؛
شتاب مردم برای این کار، آن ها را هلاک میسازد. خداوند به جهت شتاب مردم، شتاب نمیکند. برای این امر مدتی است که باید پایان پذیرد. اگر پایانش فرارسد، آن را ساعتی پیش و پس نیفکند.
توقیت
یکی دیگر از آسیب ها، تعیین وقت ظهور است. چرا که حکمت الهی بر این است که وقت ظهور امام زمان(عج) بر بندگان مخفی بماند. لذا احدی نمیتواند زمانی را برای ظهور تعیین کند. مفضل بن عمر میگوید از مولایم امام صادق(ع) پرسیدم:
هل للمأمور المنتظر المهدی(عج) من وقت موقّت یعلمه الناس؟ فقال: حاش لله أن یوقّت ظهوره بوقت یعلمه شیعتنا... فقال: یا مفضّل، لا اوقّت له وقتا و لا یوقّت له وقت، انّ من وقّت لمهدیّنا وقتا فقد شارک الله تعالی فی علمه وادّعی انّه ظهر علی سرّه...؛
آیا ظهور حضرت مهدی(عج) وقت معینی دارد که مردم آن را بدانند؟ فرمودند: این چنین نیست که خداوند برای آن وقتی تعیین کرده باشد که شیعیان ما آن را بدانند.ای مفضل، برای آن وقتی تعیین نمیکنم. وقتی هم نمیشود برای آن معین کرد. آنکه برای ظهور ما وقتی تعیین کند، خود را در علم خداوند شریک دانسته و مدعی شده که از اسرار خداوند آگاه گشته است.
فضیل از امام باقر(ع) پرسید:
هل لهذاالامور وقت؟ فقال: کذب الوقاتون، کذب الوقاتون، کذب الوقاتون؛
آیا برای این امر وقتی معین است؟ آن حضرت سه مرتبه فرمود:
آنان که وقتی برای آن تعیین میکنند، دروغ میگویند.
ابی بصیر میگوید از امام صادق(ع) درباره امام زمان(ع) پرسیدم. حضرت فرمود:
کذب الوقاتون، انّا اهل البیت لانوقّت. ثم قال: ابی الله الّا أن یخلف وقت الموقّتین؛
آنان که وقتی برای آن تعیین میکنند، دروغ میگویند. ما اهل بیت زمانی برای آن تعیین نمیکنیم. آنگاه فرمود: خداوند چنین اراده کرده که با هر وقتی که تعیین کنند، حتماً مخالفت نماید و ظهور را در ان وقت قرار ندهد.
در روایت دیگر فرمودهاند:
کذب الموقتون، ما وقّتنا فیما مضی ولا نوقّت فیما یستقبل؛
آن که وقتی تعیین کند دروغ گفته است... ما در گذشته وقتی تعیین نکرده ایم و در آینده نیز هرگز وقتی برای آن تعیین نخواهیم کرد.
در برخی روایات علت عدم تعیین وقت، چنین بیان شده است. امام جواد(ع) فرمودند:
لوعیّن لهذا الامر وقت لقست القلوب ولرجع عامه الناس عن الاسلام ولکن قالوا: ما اسرعه! ما اقربه! تألفاً لقوب الناس و تقریبا للفرج؛
اگر برای این امر وقتی تعیین شود دلها را قساوت میگیرد و توده مردم از اسلام برمی گردند. بگویید: چه زود است! چقدر نزدیک است! تا دل مردم آرام گیرد و فرج نزدیک شود.
ملاقات گرایی
از آسیب هایی که درعصر غیبت برای منتظران اتفاق میافتد؛ مدعیانی هستند که بی دلیل یا به ساده ترین اتفاق، ادعای ملاقات میکنند، یا کسانی که تمام وظیفه خویش را رسیدن به دیدار حضرت میپندارند و از باقی وظایف غافل شده و افراد را تنها به این عمل، به عنوان برترین وظیفه فرا میخوانند. پیامدهای این امر عبارت است از:
- یأس و ناامیدی در اثر عدم توفیق دیدار؛
- توهم گرایی و خیال پردازی؛
- رویکرد به مدعیان مهدویت و مدّعیان ملاقات؛
- دور ماندن از انجام وظایف اصلی به دلیل اهتمام بیش ازاندازه به دیدار؛
- بدبینی به امام(عج) به دلیل عدم دیدار.
مدعیان دروغین مهدویت و نیابت خاصه و عامه
در هر عصری عدهای به دروغ ادعای مهدویت نموده یا دیگران چنین نسبتی به آنان دادهاند و بدین وسیله فرقه هایی ایجاد نمودهاند. چه در دوره غیبت صغری و چه در دوره غیبت کبری. کسانی نیز بودهاند که نیابت خاصه یا وکالت امام را به دروغ ادعا نمودهاند. ادعاهای این افراد به صورت های متفاوتی بیان شده است. از قبیل:
ادعای مهدویت؛
نیابت خاصه؛ وکالت؛ بابیت یا افرادی که مدعیاند هر موقع بخواهند امام را میتوانند ببینند و مشکلات به واسطه آنان حل میشود. آن ها واسطه و باب میان مردم و امام هستند، پیامی را از امام آوردهاند یا پیامی را برای امام میبرند.
نیابت عامه؛ عدهای خود را به جای علمای ربانی، مراجع عظام تقلید و فقهاء معرفی میکنند. با اینکه در این عصر عقل و نقل، وظیفه همه را روشن ساخته و آن مراجعه به علما و فقها است؛ اینان راهی دور از قرآن و سنت و عقل را برگزیده، سیر و سلوکی معرفی میکنند و ره نرفته، ره میآموزند. پیامدهای این امر عبارت است از:
- گمراهی مردم؛
- دوری از مسیر اهل بیت(ع)؛
- به بازی گرفته شدن دین؛
- اختلافات دینی در اثر متابعت از فرقه های انحرافی؛
عدم پیروی از ولایت فقیه و نواب عام
یکی دیگر از آسیب هایی که وحدت جامعه اسلامی را خدشه دار ساخته و زمینه را برای فعالیت دشمنان دین و مهدویت فراهم میآورد؛ عدم پیروی از نواب عام امام عصر است، با آنکه بر اطاعت از این بزرگواران تأکید شده است. پیامدهای این امر عبارت است از:
- گمراهی و ضلالت؛
- پراکندگی افراد و عدم وحدت در سایۀ رهبری واحد؛
- شکست پذیر بودن در مقابل دشمن.
نظرات شما عزیزان:
نویسنده : محمد رضا زینی
تاریخ : 24 / 11 / 1391
ساعت :